İnsan toplumsal bir varlık olduğundan diğer insanlarla birlikte yaşaması gerekir. İnsanın yaşamak için birçok şeye ihtiyacı olur. İnsanın bütün ihtiyaçlarını tek başına karşılaması imkansızdır. İnsanın diğer insanlarla ilişkilerini düzenleyen olguya toplumsal düzen adı verilir. Toplumsal düzen insanları sadece bir araya gelmesiyle oluşan bir yapı değildir. Toplumsal düzende insanların ihtiyaçlarının adaletli karşılanması gerekir. Bu yüzden yaşamı düzenleyen kurallara ihtiyaç vardır. Bu kuralları belirlerken de din, ahlak, hukuk, örf ve adet etkisi vardır. Toplumsal düzende insanın hak ve yükümlülükleri sağlanmalıdır.
Namaz, Oruç, Hac, Zekât
Evlenme ve Boşanma
Günlük hayatla ilgili her türlü hak.
Fıkıh ilmi, insanların Allah’a karşı olan vazifelerini yerine getirmede kolaylık sunar. İnsanın dünya ve ahirette mutluluğu için kendi yararına ve zararına olan durumları bilmesini sağlar. Ayrıca insan ilişkilerini düzenlerken ve toplum hayatında adaletin gerçekleşmesinde de katkısı vardır. Fıkıh ve fıkıh usulü alanında öne çıkan isi Hanefi mezhebi kurucusu Ebu Hanife’dir. Öğrencileri daha sonra görüşlerini sistemleştirmiştir.
Teklif, Allah’ın kulunu bir iş yapma ya da yapmama konusunda yükümlü tutmasıdır. Dinin emir ve yasakları karşısında sorumlu olan kişilere mükellef adı verilir. Bir kişinin teklife ehil sayılması için, akıl sağlığının yerinde olması ve buluğ çağına girmesi gerekir. Bu yüzden akıl hastaları ve çocuklar mükellef olarak kabul edilmez.
Yüce Allah evrende yer alan her şeyi insan için yaratmış ve insanın kullanımına sunmuştur. Ayrıca Allah rahmetinin ve merhametinin gereği olarak insana dünya ve ahiret huzuru ve mutluluğu için çok sayıda peygamber göndermiştir. Peygamberler aracılığıyla emir ve yasakları bildirmiş, bunlara uydukları sürece insanın dünya ve ahiret saadetine ereceğini bildirmiştir. İslam dininde insanlara getirilen emir ve yasaklar, mükelleflerin iyiliği, faydası ve güzelliği içindir. Allah’ın emrettiği şeyler iyi ve güzel; yasakladığı şeyler ise kötü ve çirkindir.
Adalet sözlükte doğruluk, eşitlik, aşırılıktan uzak ve dengeli olma anlamına gelir. Terim olrak ise bir işi yerli yerine koyma, hakkı sahibine verme anlamındadır. Adalet Kuran’da ve hadislerde genel olarak denge, doğru yol izleme, tarafsızlık anlamlarında kullanılır. adalet mülkün temeli olduğu için her zaman gözetilir.
Allah insanı diğer varlıklardan farklı yaratmıştır. Allah insana akıl ve seçme özgürlüğü vermiştir. İnsan da bu özellikleri ile iyi ve kötüyü, doğruyu ve yanlışı ayırabilir. İnsan, kendisine verilen akıl ve irade nimeti ile yaptıklarından sorumludur. Allah insanın özgür iradesi ile yapacağı davranışlardan sorumlu olacağını Kuran’da bildirir.
Ceza, iyi ya da kötü olan bir fiil ve davranışın karşılığını vermek anlamındadır. İslam hukukunda dünyevi mahiyette özendirici ya da caydırıcı yaptırımdır. İnsan yaratılış gereği diğer varlıklardan ayrılır. O, iyi ve güzel işler yapabileceği gibi, hata ve suç işlemeye meyilli bir yapıya da sahiptir. İnsan özgür iradesini yanlış yönde kullanarak hataya düşebilir. Unutarak gaflete düşerek hata ya da suç işleyebilir.
İslam dininin temel amacı dünya ve ahiret mutluluğunu insana sağlamaktır. Bu sebeple birey ya da toplum yararının gözetilmesi dinin temel amacıdır. Birey ve toplum hayatıyla ilgili olarak İslam dininin koyduğu kural ve hükümlerden beklenen faydanın tamamen alınması için hükümlerin aksatılmadan düzenli olarak uygulanması gerekir. İslam dinindeki emir ve yasaklar sadece bireysel sorumlulukları değil toplumsal sorumlulukları da barındırır. Bu hak ve sorumluluklar kişisel menfaatlere göre değil toplumsal adalet ilkesine göre belirlenir.
İslam hukuk kaynakları en genel anlamda edille-i şer’iyye kavramı olarak ifade edilir. Edille-i şer’iyye İslam hukukunda şer’i hükümleri çıkarma yollarına denir. İslam hukukunda hükümlerin dayandığı deliller en temelde Yüce Allah kelamı olan Kuran ile O’nun son elçisi olan Hz. Muhammed’in sünnetidir. Bunların yanında icma ve kıyas da bu deliller arasındadır.
İslam hukukunun kaynakları en genel anlamda edille-i şer’iyye kavramı ile ifade edilir. Edille-i şer’iyye, İslam hukukunda şer’i hükümleri çıkarma yolarına denir. İslam hukukunda hükümlerin dayandırıldığı deliller, en temelde Yüce Allah’ın (c.c.) kelamı olan Kur’an-ı Kerim ile O’nun son elçisi olan Hz. Muhammed’in (s.a.v.) sünnetidir. Bunların yanında icma ve kıyas da bu deliller arasındadır. İslam hukukunun kaynakları şunlardır:
Hukuk kelimesi Arapça hak kelimesinin çoğulu olan haklar kelimesinden gelir. Kişinin davranışlarını düzenleme için toplumların gelenek ve göreneklerine göre bazı aşamalardan geçilerek bulunulan çevreye göre devlet tarafından konulan farklı kuralların tümüdür. Arapça Hulk kelimesinin çoğulu olan Ahlak ise bireyin yaradılış, huy, karakter ve de manevi niteliklerinin tümüne hitap eden bir kavramdır.